زشت و زیبای «ساده نویسی»

 

پایگاه خبری تحلیلی انتخاب (Entekhab.ir) :

* آرش شفاعی
هیچ نگرشی در حوزه هنر، مطلق نیست. این جمله را اول یادداشت نوشتم تا یادآوری کنم نه قصد تعریف از یک جریان هنری رایج را دارم و نه انگیزه تکذیب.
جریانی که چند سالی است در شعرمعاصر ما طرفداران بسیار پیدا کرده است و از آن به «ساده نویسی» یاد می کنند نیز از آن حکم کلی برکنار نیست. سادهنویسی- اگر این اصطلاح را درست بدانیم یا از سر اجبار بپذیریمش- از یک سو فرصت هایی را در اختیار ادبیات ایران قرار داده است و البته از سویی دیگر آفت ها و مشکلاتی را نیز در پی داشته است. این که سویه کدام یک از این فرصت ها و تهدیدها سنگین تر است به زمانی بیشتر و تجربه هایی افزونتر نیاز دارد تا با خوابیدن گرد و غبار ها و فرونشستن صداها و دعوی ها، بتوان زشت و زیبای این جریان را شناخت و تجزیه و تحلیل کرد.
ساده نویسی که واکنشی طبیعی است به پیچیدگی گویی و خاص گرایی شعر دهه پیشین خود، باعث شده است شمار مشتریان شعر بیشتر شود. بالارفتن نسبت درک حسی و معنایی مخاطبان از تولیدات شعر معاصر به همراه عواملی جامعه شناختی و تاریخی - که شرح گفتنش در مجالی دیگر، اگر خدا خواست- باعث شده است امروز گروهی از شاعران که در شکل ارائه نهایی شعر، پیچیده گویی را به کناری نهاده اند مورد توجه دوستداران شعر قرار گیرند و بالارفتن شمارگان آثار این گروه به سود کل ادبیات معاصر ایران است.
اما آن چه در بالا گفتیم همه ماجرا نیست، بخش تلخ داستان در آن جایی است که این شمارگان بالا و چهره روز شدن شاعران آن و گرایش یافتن جوایز ادبی به سمت این نگرش، گروهی را فریفته است و می پندارند سلوک شعر چون رفتار آن پرنده مشهور است که خواست خرامیدن دیگری را بیاموزد، خودش دچار فقر حرکتی شد!
امروز در کنار گروهی از شاعران زحمت کشیده، جدی و با مطالعه ای که در جریان شعر دهه هشتاد و جریان ساده نویسی حضور دارند، جماعتی از این پرندگان دچار مشکلات شخصیتی نیز دیده می شوند. ظاهر ساده و بی دردسر زبان این نگرش شعری، ساده انگارانی را به این سمت کشانیده است که فکر کرده اند بدون ریاضت کشیدن در عرصه های مختلف زبان و اندیشه و احساس و بدون گذر کردن از مرحله های بسیار می توان به ساده نویسی - حقیقی و ماندگار، نه تقلیدی و از سر استیصال- رسید .
نمونه ای از شاعرانی که امروز پس از طی مراحل مختلف زبانی و تجربه های شعری فراوان به سرمنزل ساده نویسی رسیده است و بعید نیست تجربه های آینده در سلوک شعر او را به اقلیم های دیگر و تازه تری رهنمون شود، «نرگس برهمند» برگزیده جایزه شعر خبرنگاران است که مصاحبه او را در این صفحه می خوانید.
همین شاعر خود در ابتدای شاعری شعر کلاسیک می گفت و امروز تجربه شعری او از جنسی دیگر است، فخامت در زبان را نیز تجربه کرده است و ساده نویسی امروز او برآمده از تجربه های قابل تامل در عرصه شعر است و نه استیصال از اجراهای زبانی پیچیده .تأکید او بر این که «شعر ساده اما بی مایه ماندگار نخواهد شد» تأکیدی است بر حرف اصلی این یادداشت که ساده نویسی اگر متکی به توانایی و ضرورت های هنرمندانه باشد، ماندگار است و اگر نه، مانند هر بنایی که بر پی ریزی سستی استوار باشد، فروخواهد ریخت.